    
Japonia może obecnie się poszczycić
bardzo wysokim poziomem edukacji, która uwarunkowała
dynamiczny rozwój gospodarczy i stabilność polityczną
kraju. Inwestowanie w szkolnictwo miało dla Japończyków
dwa ogromne znaczenia: zarówno na szczeblu państwowym –
kraj wyjątkowo dbał przez ostatnie stulecie o system
oświaty, który miał wydać efektywną siłę roboczą, zdolną
poprowadzić państwo i naród ku modernizacji; jak i na
poziomie prywatnym – od wielu lat znalezienie dobrej
pracy, zależne jest od szkół, które Japończycy kończą.
Japońska tradycja od wieków
nakazywała kierować się dobrem społeczeństwa,
przestrzeganiem zasad moralnych, a także przedkładała
osiągnięcia grupowe ponad jednostkowymi. Japończycy
zawsze wierzyli, że ciężka praca i wytrwałość pozwalają
osiągnąć sukces w życiu. W szkołach uczono Japończyków
właściwych zachowań społecznych oraz wartości moralnych,
które pomagały rozwijać charakter każdej jednostki
stanowiącej element większej całości.
Od
zamierzchłych czasów Japonia czerpała przykłady z obcych
cywilizacji, które potem sprawnie dostosowywała do
swoich potrzeb, warunków i kultury. System oficjalnej
oświaty powstawał od czasów przejęcia pisma z Chin
około V-VI-go wieku n.e. Chiński system pisma, który
potem częściowo przeobrażono, posłużył Japończykom do
stworzenia własnych japońskich alfabetów – sylabariuszy.
Jednocześnie z kulturą pisania docierały do Japonii
wpływy Buddyzmu i Konfucjanizmu. To Konfucjanizm
przyniósł do Japonii ideę wartości statusu społecznego,
osiągniętego nie przez dobre urodzenie, lecz poprzez
wiedzę i sprawdzające ją egzaminy. Idea ta jednak nie
była w Japonii realizowana jeszcze przez wiele wieków.
Począwszy od
VIII wieku powstawały w Japonii szkoły, w których mogły
się uczyć dzieci z rodzin o wysokim statusie społecznym.
Stopniowo coraz więcej samurajów i ich dzieci podlegało
rozmaitym formom oświaty. Jednak to zakony mnichów
buddyjskich stały się pierwszymi i zasadniczymi
„placówkami oświatowymi”. W XVI – tym wieku Japonia
nawiązała kontakty z niektórymi państwami europejskimi,
misjonarzami jezuickimi towarzyszącymi Portugalczykom
podczas wypraw handlowych do Japonii. Powstało wiele
szkół religijnych. Japończycy zaczęli uczyć się, poza
swoim językiem ojczystym, także Łaciny i muzyki
zachodniej.
Prawdziwy
początek systemu edukacji powszechnej przypada dopiero
na okres shogunatu Tokugawa (1600-1868). Za rządów
Tokugawa w 1640 roku nakazano wszystkim obcokrajowcom
opuścić Japonię, zakazano szerzenia wiary
chrześcijańskiej i jakichkolwiek kontaktów z zagranicą.
Kraj wszedł w okres niemalże całkowitej izolacji,
trwającej około dwóch wieków. Okres ten wykorzystano na
rozpowszechnienie oświaty w Japonii. Szkoły kładły
nacisk na przekazywanie uczniom wartości zasad
moralnych, szacunku dla starszych i ciężkiej pracy. Bez
ogromnego rozwoju edukacji w późniejszym okresie Meiji
(1868-1912), nie byłby możliwy tak szybki postęp
ekonomiczny i społeczny kraju. Władze rządzące chciały
jak najszybciej zmodernizować Japonię, aby uniknąć
kolonizacji. W 1868 roku Japończycy byli lepiej
edukowani niż ludność w wielu krajach zachodnich. 40%
mężczyzn i 15% kobiet podlegało rozmaitym formom
edukacji. Na początku shogunatu Tokugawa tylko nieliczni
Japończycy potrafili czytać i pisać, jednak pod koniec
okresu Meiji edukacja była już właściwie powszechna.
Rola samuraja zmieniła się z wojownika w zarządcę –
administratora, który musiał pobierać nauki z niektórych
dziedzin przydatnych mu w nowej sytuacji. Samurajowie
zatem studiowali, poza głównymi zasadami moralności i
wojskowości, zagadnienia z dziedzin humanistycznych.
Główną metodą nauki klasyki konfucjańskiej było
zapamiętywanie tekstów, czytanie ich i recytacja. Uczono
także arytmetyki i kaligrafii. Większość dzieci
samurajów uczęszczała do szkół zakładanych przez
zarządców, władających swoimi terytoriami w Japonii
(jap. „han” – stąd też nazwa tych szkół: jap. „hankō”).
W okresie Restauracji Meiji (1868) na 276-ciu zarządców
(jap. „daimyō”) ponad 200-tu założyło szkoły w swoich
rejonach. Powstawały w tym czasie także inne szkoły
prywatne.
Edukacja
„cywilnej ludności” opierała się głównie na uczeniu
czytania, pisania, arytmetyki, kaligrafii i użycia
liczydeł. Była ona realizowana głównie w tzw. szkołach
przyświątynnych (jap. „terakoya”) wywodzących się z
wcześniejszych szkół buddyjskich, choć wcale nie miały
one już charakteru instytucji religijnych i nie musiały
być zlokalizowane w świątyni. Pod koniec okresu
shogunatu Tokugawa w Japonii było ponad 14.000 takich
szkół.
Po otwarciu
granic, wraz z nastaniem nowego okresu w dziejach
Japonii (okres Meiji), od 1868 roku edukacja stała się
podstawą rozwijającego się nowoczesnego narodu. Miała
wtedy miejsce pierwsza w historii Japonii zasadnicza
reforma systemu oświaty. Ustanowiono system edukacji
powszechnej, która miała pomóc Japończykom „dogonić
Zachód”. Specjalni wysłannicy japońscy przywozili z
krajów zachodnich wzory decentralizacji oświaty i modele
lokalnych zarządów szkolnictwa europejskiego. Do Japonii
przyjeżdżało z Zachodu wielu specjalistów, którzy
służyli radą we wprowadzaniu w życie reform oświatowych.
Zmieniono system obowiązkowej (dla chłopców i dziewcząt)
nauki na poziomie podstawowym, trwającej od tej pory
sześć lat. Pod koniec XIX wieku 95% dzieci uczęszczało
do szkół podstawowych. Do bardzo kosztownych szkół
średnich mogły pójść tylko dzieci z rodzin elit
społecznych. Było niewiele uniwersytetów państwowych
(głównie z silnymi wpływami niemieckimi), a tylko trzy
uniwersytety cesarskie przyjmowały w szeregi studentów
także kobiety. Mimo, iż kobiety mogły się kształcić
także w kolegiach żeńskich, miały utrudniony dostęp do
pozostałych form edukacji na poziomie wyższym. Wiele ze
szkół wyższych było założonych przez misjonarzy
chrześcijańskich, którzy aktywnie przyczyniali się także
do upowszechnienia kształcenia dziewcząt w szkołach
średnich.
|
