3.      Szkolnictwo średnie niższego stopnia

Szkoły średnie niższego stopnia (jap. „chūgakkō”) trwają trzy lata i obejmują siódmy, ósmy oraz dziewiąty poziom nauki obowiązkowej. Uczniowie uczęszczający do tych szkół to młodzież w wieku 12 – 15 lat. Promocja uczniów do następnej klasy w szkołach średnich w Japonii jest automatyczna, nie zdarza się, żeby uczeń powtarzał klasę. Mimo, że właściwie można zakończyć naukę na tym poziomie, tylko mniej niż 4% uczniów decyduje się na podjęcie pracy bezpośrednio po jej ukończeniu.

Podobnie jak w przypadku szkół podstawowych, większość szkół średnich niższego stopnia to instytucje publiczne. Tylko 5% ogółu to szkoły prywatne, w których rodzice ponosili w 1998 roku koszty średnio około 1,228.145 jenów na jedno dziecko, podczas gdy koszt nauki dziecka w szkołach publicznych był oszacowany przez Ministerstwo Edukacji na około 439,522 jeny rocznie.

Dwie trzecie kadry nauczycielskiej oraz 99% dyrektorów w szkołach średnich niższego stopnia to mężczyźni. Nauczyciele zazwyczaj uczą przedmiotów zgodnie ze swoją specjalizacją, i ponad 80% z nich legitymuje się dyplomem ukończenia czteroletniej szkoły wyższej.

Klasy są liczne – średnio 38 osób. 50-cio minutowe lekcje odbywają się w tych samych pomieszczeniach, za każdy przedmiot odpowiedzialny jest inny nauczyciel. Praca uczniów oparta jest na współpracy w małych grupach. W skład programu zajęć wchodzą: język japoński, język obcy (zazwyczaj jest to angielski, na który kładzie się ostatnio duży nacisk), nauki społeczne, matematyka i nauki ścisłe, muzyka, sztuki piękne, zdrowie oraz wychowanie fizyczne. Dodatkowo wszyscy uczniowie mają do wyboru jeden przedmiot: sztuka przemysłowa lub zajęcia domowe.

4.  Szkolnictwo średnie wyższego stopnia                  

Mimo, iż szkoły średnie wyższego stopnia (jap. „kōtōgakkō”) nie są w Japonii obowiązkowe, aż około 95% uczniów decyduje się na kontynuację nauki właśnie w nich. Tu także promocja z klasy do klasy jest automatyczna, ale ponieważ poziom nauczania jest w szkołach różny, uczniowie mogą wybrać sobie odpowiednią dla siebie szkołę (zgodnie z możliwościami finansowymi rodziców).

Prywatne szkoły średnie wyższego stopnia stanowią 24% ogółu, i zarówno one jak i szkoły publiczne są odpłatne. Ministerstwo Edukacji oszacowało w 1998 roku wydatki na roczną naukę dziecka w szkole publicznej jako 515,605 jenów, podczas gdy w szkole prywatnej wynosiły one dwa razy więcej (około 1.010,125 jenów).

Wszystkie szkoły średnie wyższego stopnia (publiczne i prywatne) podlegają nieformalnemu rankingowi, który jest uzależniony od liczby wychowanków danej placówki dostających się do najlepszych, najbardziej renomowanych szkół wyższych. Prywatne szkoły średnie wyższego stopnia zajmują najwyższe miejsca takiej listy rankingowej, stąd też rośnie presja, aby zdać egzaminy wstępne do tych właśnie szkół. Choć głównie egzaminy warunkują przyjęcie dziecka do renomowanej szkoły prywatnej, to niemały wpływ ma na to także fakt, którą szkołę średnią niższego stopnia ono ukończyło. Często szkoły średnie niższego stopnia sugerują szkoły, do których dany uczeń może mieć szansę zostać przyjętym.

Większość szkół średnich wyższego stopnia opiera się na ogólnym programie nauki przygotowującym uczniów do dalszej edukacji w szkołach wyższych lub oferuje kursy specjalistyczne dla tych, którzy po zakończeniu nauki zamierzają podjąć pracę. Aż 70% uczniów ze szkół średnich wyższego stopnia kontynuuje edukację w szkołach na poziomie akademickim.

Pierwszy rok nauki zarówno w profilu ogólnokształcącym, jak i specjalistycznym jest podobny. Program nauki zawiera podstawowe przedmioty jak: język japoński, język angielski, geografia, historia, matematyka i nauki ścisłe. Od drugiego roku nauki program w tych profilach zaczyna się różnić. Profil techniczny wprowadza wiele specjalistycznych przedmiotów jak: przetwarzanie informacji, nawigacja, rybołówstwo, specjalistyczny język angielski, ceramika i wiele innych. Profil ogólnokształcący zaś koncentruje się na powtórzeniu materiału i przygotowywanie uczniów do egzaminów wstępnych na uczelnie.

Od 1994 wszedł obowiązek zarówno dla chłopców jak i dziewcząt uczestniczenia w zajęciach „ekonomii i spraw domowych”. Ministerstwo kładzie ogromny nacisk na uświadamianie młodzieży wagi życia rodzinnego, rozmaitych ról i odpowiedzialności przypadających członkom rodziny, a także roli rodziny w zmieniającym się społeczeństwie japońskim.

Większość nauczycieli szkół średnich wyższego stopnia to absolwenci szkół wyższych, uczący przedmiotów zgodnie ze swoją specjalizacją. Tylko około 25% kadry nauczycielskiej oraz 2.5% kadry kierowniczej stanowią kobiety.

Uczniowie szkół średnich wyższego stopnia podlegają pewnym rygorom i zasadom szkolnym nawet poza szkołą. Dyscyplina obowiązuje między innymi w zachowaniu, określonej fryzurze i stylu ubierania się, pracy dorywczej, a nawet w sposobie spędzania wolnego czasu.

Około 87% uczniów szkoły średniej wyższego stopnia kończy ją. Około 45% z nich decyduje się na kontynuowanie nauki na uniwersytetach. Ci, którzy decydują się podjąć pracę, mogą korzystać z możliwości oferowanego uczniom systemu poszukiwania odpowiedniego miejsca zatrudnienia. Sprawia to, że procent bezrobotnych młodych ludzi jest niski w tej kategorii wiekowej. Uczniowie decydujący się studiować dalej, muszą poświęcić końcowy czas edukacji w szkole średniej wyższego stopnia na intensywne przygotowania do egzaminów wstępnych na wyższe uczelnie. Takie egzaminy, zwłaszcza w renomowanych szkołach prywatnych, to ogromna konkurencja, wysiłek psychiczny kandydata i koszt finansowy ponoszony przez rodziców. Aby zapewnić sobie wstęp na wyższą uczelnię, zarówno młodzież jak i rodzice gotowi są poświęcić długi czas i wielkie pieniądze. W okresie przedegzaminacyjnym życie uczniów diametralnie się zmienia, ponieważ poświęcają się właściwie tylko nauce. Często uczęszczają na powszechnie krytykowane przez opinię społeczną różne formy kształcenia ponadobowiązkowego w ramach rozmaitych kursów (jap. „juku”). Kursy te organizowane są najczęściej przez prywatne szkoły, w godzinach pozalekcyjnych i w wolne dni. Mniej więcej połowa wszystkich uczniów uczęszcza na kursy, które oferują uzupełnienie wiedzy ze szkół obowiązkowych, powtórzenie materiału dydaktycznego, a także konkretne przygotowanie do określonych typów egzaminów wstępnych. Poza tym typem szkoleń istnieją także inne, skierowane zwłaszcza do dzieci młodszych, z takich dziedzin jak: gra na pianinie, zajęcia plastyczne, nauka pływania czy lekcje posługiwania się liczydłem. Zajęcia na kursach są dość kosztowne, ale niemal każda rodzina stara się posyłać na nie swoje dzieci, bo stanowi to większą gwarancję sukcesu na przyszłych egzaminach. Czasem korzysta się także z prywatnych korepetytorów. Około 1% dzieci ze szkół podstawowych i 7.3% młodzieży szkół średnich niższego stopnia korzysta z prywatnych lekcji odbywających się w domu.