Przejście do pierwszej części wykładu

Powiązania między tabelami

Tworząc schemat bazy danych należy zaplanować powiązania (związki, relacje w MS Access) między danymi zapisanymi w tabelach. Ze względu na to, że przy projektowaniu bazy danych termin relacja ma znaczenie matematycznej abstrakcji tabeli, używamy terminu powiązanie.

Cele określania powiązań między tabelami:

• Określenie referencyjnych więzów spójności między tabelami sprawdzanymi przez system.
• Automatyczne tworzenie warunku złączenia w perspektywie (kwerendzie) korzystającej z powiązanych tabel.
• Synchronizacja wyświetlania powiązanych ze sobą danych w formularzach np. dla formularza klienta, automatyczne wyświetlanie w podformularzu złożonych przez niego zamówień (podobnie w podraporcie).

• Pole (pola) w tabeli, do której jest odwołanie, muszą tworzyć klucz główny lub musi być na nich określony jednoznaczny (unikatowy) indeks.
• Uwaga:W MS Access klucz główny nazywa się kluczem podstawowym, a klucz obcy kluczem zewnętrznym.
• Tabela, do której prowadzi odwołanie nazywa się tabelą nadrzędną. Tabela, z której wychodzi odwołanie nazywa się tabelą podrzędną.
• Powiązane pola muszą mieć ten sam typ danych.
  

W menu "Narzędzia" występuje opcja "Relacje" ("Relationships"), po wybraniu której w osobnym okienku zostaje wyświetlony schemat bazy danych.

Ramki reprezentują tabele. Linie między tabelami reprezentują powiązania (związki) między tabelami. 

Na diagramie jest zaznaczone powiązanie między pismami i sprawami oraz wyświetlone okienko właściwości tego powiązania (okienko "Relacje").

Każde powiązanie między tabelami ma dwie strony. Strona "jeden" jest reprezentowana graficznie symbolem "1" i znajduje się przy tabeli, do której prowadzi odwołanie czyli przy tabeli nadrzędnej. Strona "wiele" jest reprezentowana graficznie symbolem matematycznej "nieskończoności" i znajduje się przy tabeli, z której wychodzi odwołanie czyli przy tabeli podrzędnej.

Każde powiązanie da się sformułować za pomocą dwóch zdań określających związek między odpowiednimi obiektami – w obie strony. Oto pełne wyrażenie schematu przedstawionego powyżej:

 A teraz pytanie:

oraz zadanie:

Referencyjne więzy spójności (więzy integralności)

Przy definiowaniu powiązania między tabelami należy wybrać opcję "Wymuszaj więzy integralności" ("Enforce Referential Integrity"). Jak już to powiedzieliśmy uprzednio, tabela występująca  w powiązaniu po stronie jeden jest nazywana w Accessie  tabelą nadrzędną, natomiast tabela po stronie wiele tabelą podrzędną.

• Gdy do tabeli podrzędnej jest wstawiany nowy rekord z określoną wartością klucza obcego, musi istnieć rekord w tabeli nadrzędnej z tą wartością. Np. gdy wstawiamy sprawę z identyfikatorem klienta, którego dotyczy, identyfikator ten musi już występować w tabeli Klienci (może to być też wartość NULL).
• Z tabeli nadrzędnej nie można usunąć rekordu, jeśli w tabeli podrzędnej istnieją odpowiadające mu rekordy. Np. nie można usunąć klienta, jeśli są dotyczące go sprawy.
• W przypadku ustawienia opcji „Kaskadowe usuwanie powiązanych rekordów” ("Cascade Delete Related Records") przy usuwaniu rekordu z tabeli nadrzędnej automatycznie są usuwane wszystkie powiązane rekordy z tabeli podrzędnej.
• W przypadku ustawienia opcji „Kaskadowa aktualizacja powiązanych rekordów” ("Cascade Update Related Fields") przy zmianie klucza głównego rekordu z tabeli nadrzędnej automatycznie są aktualizowane klucze obce we wszystkich powiązanych rekordach z tabeli podrzędnej.
  

W perspektywach, których definicja jest oparta na powiązaniu między tabelami istotny jest  typ złączania (sprzężenia) określający sposób złączania wierszy z obu tabel. Są trzy typy złączeń - pierwszy z nich jest domyślny.

• Uwzględnienie tylko rekordów, dla których połączone pola z obu tabel są równe (złączenie wewnętrzne).  Np. klienci, razem z ich sprawami, jeśli klienta nie dotyczy żadna sprawa taki klient nie jest uwzględniany.

• Uwzględnienie wszystkich rekordów z tabeli nadrzędnej i tylko tych rekordów z tabeli podrzędnej, dla których istnieje powiązany z nimi rekord w tabeli nadrzędnej (lewostronne złączenie zewnętrzne). Np. obejmuje również klientów, których nie dotyczą żadne sprawy, ale nie obejmuje spraw, które nie mają określonych klientów.

• Uwzględnienie wszystkich rekordów z tabeli podrzędnej  i tylko tych rekordów z tabeli nadrzędnej, dla których istnieje powiązany z nimi rekord w tabeli podrzędnej (prawostronne złączenie zewnętrzne). Np. obejmuje również sprawy nie mające określonych klientów (ale już nie obejmuje klientów, których nie dotyczą żadne sprawy).

Teraz proponujemy Zadanie 2.
 

Kwerenda

• perspektywa - kwerenda wybierająca, albo
• instrukcja operowania danymi czyli kwerenda funkcjonalna np. tworzenie tabeli, aktualizacja wierszy tabeli.
  

Kwerenda wybierająca

W wyniku wykonania kwerendy wybierającej otrzymuje się tak zwany dynamiczny zestaw wyników, który ma postać tabeli, z tym, że nie jest zapamiętywany na stałe w bazie danych. Jest wyświetlany w postaci arkusza danych tak jak tabela.

Metody tworzenia kwerend:

1. siatka kwerendy (postać graficzna),
2. instrukcja SQL,
3. język VBA.

Metody 2 i 3  będą omówione na dalszych wykładach.
 

Siatka kwerendy

Wynik wykonania kwerendy wybierającej jest arkuszem danych jak dla tabeli.

Typ złączania wierszy można ustalać dla każdej kwerendy wybierającej niezależnie od ustalonego jako domyślny przy definiowaniu powiązania między tabelami w oknie "Relacje" ("Relationships").

Kwerenda usuwająca

Kwerenda usuwająca ("Delete Query") powoduje usunięcie wierszy spełniających podane kryteria np.

((Id_pracownika>100 AND Zarobki <1000) OR Id_pracownika<10)

Kwerenda dołączająca

Kwerenda dołączająca ("Append Query") powoduje dołączenie wiersza lub wierszy do tabeli np. wstawienie wiersza ("Jan","Kowalski","Kierownik",10000) do tabeli Pracownicy:

Gdybyśmy określili w wierszu "Tabela" ("Table") siatki kwerendy tabelę, to wartości z niej zostałyby wstawione do ustalonej tabeli.
 

Kwerenda aktualizująca

Kwerenda aktualizująca ("Update Query") dokonuje aktualizacji wierszy tabeli np. podniesienie zarobków o 10% wszystkim pracownikom zarabiającym mniej niż 500:

Teraz proponujemy Zadanie 3.
 

Podsumowanie

W wykładzie 2 został przedstawiony interfejs graficzny do relacyjnej bazy danych na przykładzie MS Access. W interfejsie tym tabela ma dwa widoki. Jeden widok jest przeznaczony do projektowania jej schematu (widok projekt). Drugi widok jest przeznaczony do oglądania jej zawartości – zbioru wierszy (widok arkusz danych). W MS Access wiersze nazywają się rekordami. W widoku arkusz danych są wykonywane na tabeli operacje takie jak przeglądanie rekordów, filtrowanie rekordów, wstawianie nowych rekordów, aktualizacja istniejących rekordów, usuwanie rekordów.

W oknie "Relacje" ("Relationships") edytujemy właściwości powiązań między tabelami określając więzy spójności referencyjnej oraz zasady złączeń rekordów.

W MS Access perspektywy nazywają się kwerendami wybierającymi. Oprócz tego są kwerendy przeznaczone do wykonywania operacji na danych jak np. kwerenda dołączająca rekordy, kwerenda aktualizująca rekordy i kwerenda usuwająca rekordy. Także kwerendy w MS Access mają swoje dwa widoki: projekt i arkusz danych. Widok projekt jest przeznaczony do definiowania kwerend – określania tabel, których dotyczą, warunków na dane i rodzaju operacji wykonywanych na danych. Widok arkusz danych jest przeznaczony do oglądania zbioru wierszy czyli rekordów będących zawartością kwerendy bądź wykonywania na nich operacji takich jak przeglądanie rekordów, filtrowanie rekordów, wstawianie nowych rekordów, aktualizacja istniejących rekordów, usuwanie rekordów.

Teraz proponujemy Zadanie 4.

Słownik

MS Access - program firmy Microsoft dostarczający graficznego interfejsu do relacyjnej bazy danych. Przy pomocy tego interfejsu projektuje się schematy tabel (w widoku projekt tabeli) oraz wyświetla się zawartość tabeli oraz wykonuje się operacje na jej wierszach (w widoku arkusz danych tabeli).
projekt tabeli - interfejs ekranowy w MS Access umożliwiający edycję schematu tabeli.
arkusz danych - interfejs ekranowy w MS Access umożliwiający wyświetlanie zawartości tabeli oraz wykonywanie operacji na jej wierszach.
okno bazy danych - okno programu MS Access udostępniające wszystkie obiekty bazy danych MS Access.
autonumer - typ danych wartości liczbowych zwiększanych automatycznie dla każdego nowego rekordu lub generowanych losowo; używany dla pól klucza głównego i czasem jednoznacznego.
odnośnik - definiowana lista dopuszczalnych wartości dla danego pola w tabeli; albo określa się wartości z innych pól w bazie danych albo bezpośrednio podaje się dopuszczalne wartości.
indeks - struktura danych określana dla pola lub zbioru pól tabeli umożliwiająca szybkie wyszukiwanie rekordów na podstawie wartości tego pola lub pól.
powiązanie między tabelami (związek, relacja) - związek między rekordami dwóch tabel; jeden rekord odwołuje się do powiązanego z nim drugiego rekordu np. rekord pracownika zawiera odwołanie do rekordu działu, w którym jest zatrudniony pracownik.
diagram powiązań - graficzna reprezentacja powiązań między tabelami bazy danych. Ramki reprezentują tabele. Linie między tabelami reprezentują powiązania (związki) między tabelami.
spójność referencyjna (integralność) - gwarancja, że gdy wiersze tabeli A odwołują się do wierszy tabeli B (tabela podrzędna A jest powiązana z tabelą nadrzędną B) to dla każdego wiersza w tabeli A istnieje powiązany z nim wiersz w tabeli B.
typ złączania - sposób złączania wierszy z dwóch tabel określający co robić z wierszami jednej tabeli, które nie mają odpowiedników wśród wierszy w drugiej tabeli. Przy złączaniu wewnętrznym bierze się pod uwagę tylko wiersze, dla których istnieją odpowiadające im wiersze w drugiej tabeli. Przy złączaniu zewnętrznym bierze się pod uwagę również wiersze, dla których nie istnieją odpowiadające im wiersze w drugiej tabeli.
kwerenda - albo perspektywa (kwerenda wybierająca) albo instrukcja operowania danymi jak np. tworzenie tabeli, aktualizacja wierszy tabeli.
siatka kwerendy - interfejs graficzny MS Access ułatwiający zdefiniowanie kwerendy.
 

Zadania 1,2,3 i 4